Vier voorkinderen... een raadsel.

[sylviav]

Ik heb zelfs in de stamboom van mijn zoon een raar verhaal uit eind negentiende eeuw. Zeven dochters in een piepklein huis, alle zeven zijn ze ofwel zwanger ofwel al moeder van een of meerdere kinderen als ze trouwen. Alle zeven, behalve één, Charlotte. Deze Charlotte heeft een twee jaar jongere zus, Alida, die nooit zal trouwen, maar in die tijd wel twee keer bevalt van een 'bastaard' en twee keer geeft de vroedvrouw - wel al een dame op leeftijd - die Alidaer als moeder van de kinderen aan. Wat gebeurt er daarna? Charlotte, de oudere, zogezegd tot dan toe kinderloze zus, gaat trouwen en stapt (pro deo) naar de rechtbank om de geboortecertificaten van de kinderen te laten veranderen. Zij zou de echte moeder zijn en niet Alida, de jongere zus. Heeft de vroedvrouw zich dan tot tweemaal vergist? Naspeuring in de parochieregisters toont dat de beide kinderen heel verrassend pas laat werden gedoopt: enige weken tot een maand na de geboorte. De pastoor geeft Charlotte (de oudere zus) als moeder aan.
De rechtbank zet de 'vergissing' recht en de twee tot dan toe aan Alida toegeschreven kinderen worden die van Charlotte en worden door het huwelijk gewettigd als kinderen van haar en haar kersverse man. Daarna krijgt Charlotte nog kinderen, onvruchtbaar was ze dus niet. En Alida? Die trouwde dus nooit, maar kreeg nog eens twee kinderen die door niemand gewettigd werden en waarvan zij dus zeer waarschijnlijk wel de moeder was. Verder is er van haar geen spoor meer te vinden.
Een raadsel, of liever, het werpt veel vragen op: was Alida mentaal beperkt? Of waren haar bastaards eigenlijk toch de bastaards van haar zus? Maar waarom zou een oudere zus haar kinderen op haar jongere zus afschuiven? Heeft de vroedvrouw zich echt vergist? Vanwaar dan het uitgestelde doopsel? Ik veronderstel dat er binnen het besloten kringetje van de familie druk gepalaverd werd om het probleem van de buitenechtelijke kinderen op te lossen: een mentaal of lichamelijk beperkte dochter zonder vooruitzicht op een huwelijk raakt toch zwanger... niet eenvoudig aan het eind van de negentiende eeuw in een uiterst armoedig milieu. Enfin, zekerheid zullen we nooit krijgen. Maar het intrigeert me uiteraard wel.

[greetjepittery]

Wat een onthutsende gezinstoestanden, maar ook dàt was eind 19de / begin 20ste eeuw...
Lijkt me eerder een stedelijk fenomeen waar mensen in de anonimiteit overleefden,
in de schaduw van grauwe, ongezonde fabrieksgebouwen of koolmijnen en
door Franse schrijvers zoals Emile Zola (1840-1902) in al zijn rauwe realiteit beschreven...

Zo te zien heb je al wat bronnen buiten de B.S.registers kunnen raadplegen, Sylvia...
Parochieregisters hebben dan wel geen wettelijke functie meer, maar bieden wel eens extra informatie.
Vraagje : ging het vlot om ter plaatse de DTB-boeken van eind 19de eeuw te mogen inkijken?

En, dat laat dopen (zoals nu meestal wel) moet toen heel uitzonderlijk geweest zijn...
Ooit gelezen dat sommige pastoors met alle geweld wilden weten wie de verwekker van het kind was en niet wilden dopen
tot ze het geheim hadden ontfutseld, dit teneinde de ouders van de boreling toch nog - mogelijks - te doen trouwen;
vandaar ook de zogenaamde 'kraamvrouwbekentenissen', maar dat was in de 17de/18de E.
Misschien wou die pastoor zo die stroom 'onwettige' kinderen een halt toe roepen?
Wie zal het zeggen, tenzij daar ergens een studie, zoals een (E-)thesis van bestaat.

Dat de mysterieuze Alida één of andere beperking zou gehad hebben lijkt me een goede interpretatie,
ook al omdat ze nooit huwde en haar overlijden niet terug te vinden is...
Misschien werd ze op haar oudere dag opgenomen in een instelling of ontfermde men zich over haar in een klooster?
Je zal de wijde omgeving moeten afzoeken... Het feit dat men haar de 'onwettige' kinderen toeschoof wijst ook
op het grote taboe dat er ook toen rond (mogelijke) incestkinderen bestond.

Hierbij ook eens verwijzen naar het forumtopic over OCMW-archieven :
https://nl.geneanet.org/forum/viewtopic.php?f=6&t=500480
Als het om een dorp gaat, dan kan de gemeente je wellicht wegwijs maken.

mvg, Greta
PS - Vorige bladzijde via cijfertje 1 rechtsboven of ,-onder.

[sylviav]

Dag Greetje,

Het speelde zich inderdaad af in de armste straten van Brugge, indertijd een no go-zone voor de plaatselijke schadebeletters (politie).
Het raadplegen van de DBT-registers kon dankzij mijn connecties met de pastoor. De koster deed voor mij de archiefkast in de sacristie open... daar lag alles nog van heel de negentiende eeuw. Fantastisch.
Dat ik weet dat de vroedvrouw oud is, komt doordat haar leeftijd in de geboorteakte staat. In Brugge was het niet ongewoon dat bij een onwettige geboorte de vroedvrouw de aangifte deed, ook al beviel de moeder in het huis van haar ouders.
Het is een groot voordeel als (een deel van) de stamboom zich in een stad situeert. Ik heb van de moederlijke tak veel minder informatie, er stonden bijvoorbeeld zelden adressen in de aktes omdat iedereen toch wel wist wie waar woonde. Als ik naar het trouwboekje van mijn overgrootouders en grootouders kijk, dan staan de verhuizingen daar niet in. De overgrootouders van mijn zoon aan vaderskant hebben een volgekribbeld trouwboekje met alle details van elke verhuis.

[ilsebostyn]

Oohh Sylvia, wat een verhaal! Je zou er een boek over kunnen schrijven. Maar best heel heftig, hoor. Er zijn zoveel schrijnende toestanden geweest (en nog).
In de streek waar het grootste deel van mijn voorouders (vanaf eind 17de eeuw) vandaan komen (Vlaamse Ardennen) zie ik ook dat het vaak de vroedvrouw was die een onwettige geboorte kwam aangeven. Dat is interessant want dan weet je gelijk wie de vroedvrouw was in dat dorp in die specifieke periode! Mijn grootmoeder was de vroedvrouw van haar dorp. 'Vroedvrouwschap' zit in onze familie, vandaar dat het mij erg interesseert.

Wat ook wel gebeurde was dat wanneer een ongetrouwd meisje zwanger werd (iets dat natuurlijk eeuwenlang een 'smet' op het blazoen van een familie was), de moeder van dat meisje zich liet registreren als moeder van de baby. Om zo de 'schande' te vermijden. Dan groeide de baby op als broer of zus van... zijn of haar eigen moeder. Natuurlijk moest in zo'n geval de zwangerschap geheim gehouden kunnen worden.

Greetje, wat je vertelt over het uitstellen van een doop is interessant. Want ik heb me onlangs verdiept in 'dopen binnen de rooms-katholieke kerk door de eeuwen heen'. Normaal gezien doopte men binnen de rooms-katholieke kerk zo snel mogelijk omwille van het zielenheil van het kindje. Als bij de geboorte bleek dat het kind zou overlijden, dan mocht de vroedvrouw of ieder ander aanwezig persoon een 'nooddoop' uitvoeren (maar dat is ons allen bekend natuurlijk). Men mocht zelfs het kind 'in utero' dopen indien men verwachtte dat het de bevalling niet zou overleven (daar was een speciale techniek voor). Indien het kindje wel overleefde na de nooddoop, dan gebeurde het soms dat de pastoor de doop nog eens over deed om er zeker van te zijn dat de doop 'volgens de correcte ritus was uitgevoerd'.
Er zijn ingewikkelde dogma's door de eeuwen heen ontstaan waarin onder andere gesteld werd dat een ongedoopte boreling na overlijden niet in de hemel kon komen. Het kindje zou dan in een soort 'voorgeborchte' komen. Het zijn best ingewikkelde dogma's die ook nog samenhangen met bepaalde stromingen binnen de kerk, teveel om er hier dieper op in te gaan. Maar vreselijk schrijnend... want deze leerstellingen hebben vele ouders diep verdriet bezorgd.
Het erge was namelijk dat wanneer het kindje overleed vóór het gedoopt was, de ouders hun kind niet in gewijde grond mochten begraven, maar dat buiten het kerkhof moesten doen en zonder gedenkteken op het grafje, én dat ze het kindje geen naam mochten geven. Het was dan vaak de taak van de vader om 'ergens een kuil te graven'. Onmenselijk gewoon...
Gelukkig is er in de 20ste eeuw eea bijgesteld wat betreft deze dogma's (tweede Vaticaans concilie oa). Maar die overtuigingen hebben hun akelige gevolgen gehad tot ver in de 20ste eeuw omdat sommigen 'het idee' niet konden loslaten.
Er zijn door katholieke instellingen hier en daar gedenktekens opgericht op rooms-katholieke begraafplaatsen voor 'de anonieme kinderen' om dit eeuwenlange aangedane leed enigszins erkenning te geven.

Vandaar dat wat je schrijft over pastoors die een doop uitstellen om bekentenissen te bekomen heel interessant is (doch gruwelijk want men wist precies dat een moeder haar kind zo snel mogelijk wilde laten dopen omwille van wat hierboven staat natuurlijk!).

[sylviav]

Het uitstellen van de doop zou in het geval dat ik aanhaal (Alida en Charlotte) betekend kunnen hebben dat de familie per se de naam van de vader wilde weten en met medewerking van de pastoor daarom de doop uitstelde. Aangezien er geen naam in de doopakte staat, denk ik dat het plan mislukt is. Inderdaad stof voor een boek. Waarom zou de moeder niet willen zeggen wie de vader was? Misschien kon ze het niet, wist ze het niet, had ze geen benul (gesteld dat ze mentaal gehandicapt was). Ofwel was de moeder extreem koppig.
Ik heb voordat ik aan de stamboom begon, altijd gedacht dat een onwettige geboorte een grote schande was voor onze voorouders. Nu heb ik mijn mening moeten herzien: in de stad was het schering en inslag. Men schijnt zich daar in de negentiende eeuw maar weinig voor geschaamd te hebben. Het verbergen is meer iets van de twintigste eeuw. Toen begon de burgermoraal meer door te sijpelen naar de arbeidersklasse, denk ik. En na de tweede wereldoorlog, met de toenemende welvaart, nog veel meer.
Op het platteland waren er ook ongehuwde moeders in mijn stamboom, maar het valt me op dat het dan eerder bij één kind bleef en de moeder nooit trouwde. Dat is maar een algemene vaststelling hoor, met uitzonderingen.

[greetjepittery]

Mooi forumdebat waarbij we van elkaar nog wat kunnen opsteken!
Of, zoals 'de ouden zeiden' : "Hoe meer zielen, hoe meer vreugd."

Hier nog een forumtopic waar ik allerlei info rondom dooprituelen en ,-aktes heb bijeen verzameld :
https://nl.geneanet.org/forum/viewtopic.php?f=13024&t=505642 (6 tekstjes)

Voor ons is het soms gissen om een beeld uit vroegere tijden te vormen
omdat we in de genealogie meestal over onvoldoende gegevens beschikken om conclusies te trekken;
bij studies die vertrekken vanaf allerlei oude documenten kan een duidelijker beeld worden gevormd, denkend aan thesissen,
zo : http://www.ethesis.net/ (vooral dan Geschiedenis, Sociologie, Criminologie) of uitvoerige PDF's die steeds meer ook online staan,
zo : http://www.ethesis.net/vrijen_en_trouwen/deinze_hoofdstuk_8.htm (E.D.W.)
Als ik nog iets zou vinden, dan kom ik hier nog es terug. Groetje van Greetje

[ada1948]

Het uitstellen van de doop zou in het geval dat ik aanhaal (Alida en Charlotte) betekend kunnen hebben dat de familie per se de naam van de vader wilde weten en met medewerking van de pastoor daarom de doop uitstelde. Aangezien er geen naam in de doopakte staat, denk ik dat het plan mislukt is. Inderdaad stof voor een boek. Waarom zou de moeder niet willen zeggen wie de vader was? Misschien kon ze het niet, wist ze het niet, had ze geen benul (gesteld dat ze mentaal gehandicapt was). Ofwel was de moeder extreem koppig.
Ik heb voordat ik aan de stamboom begon, altijd gedacht dat een onwettige geboorte een grote schande was voor onze voorouders. Nu heb ik mijn mening moeten herzien: in de stad was het schering en inslag. Men schijnt zich daar in de negentiende eeuw maar weinig voor geschaamd te hebben. Het verbergen is meer iets van de twintigste eeuw. Toen begon de burgermoraal meer door te sijpelen naar de arbeidersklasse, denk ik. En na de tweede wereldoorlog, met de toenemende welvaart, nog veel meer.
Op het platteland waren er ook ongehuwde moeders in mijn stamboom, maar het valt me op dat het dan eerder bij één kind bleef en de moeder nooit trouwde. Dat is maar een algemene vaststelling hoor, met uitzonderingen.

Mijn betovergrootmoeder kreeg 3 kinderen begin 19de eeuw zonder vader(s).
Ze had deze kinderen niet eens aangegeven bij de geboorte en dus ook de vroedvrouw niet.
Het 2de kindje overleed heel jong en dit overlijden moest ze natuurlijk wel aangeven en zo begon het. Toen de 2 andere kinderen wilden trouwen, was er een heel onderzoek om te bevestigingen dat zij inderdaad de moeder was en de vroedvrouw werd ook o.a. als getuige opgeroepen. Ik denk dat deze betovergrootmoeder waarschijnlijk niet eens wist wie de vader(s) was (waren). Haar eigen ouders zijn onmogelijk te vinden, ze was naar haar eigen zeggen toendertijd in Bergen op Zoom geboren maar er is geen geboorteakte te vinden en het doopboek van vondelingen is verloren gegaan. En daarna ging ze naar Utrecht waar haar kinderen geboren werden.
Ze is nooit getrouwd maar ze heeft haar kinderen zelf opgevoed, en die zijn wel getrouwd (bij de zoon al 1 geboren kind voor huwelijk en 1 kind dat al onderweg was bij huwelijk). Maar zij heeft wel zo onze stamboom opgericht.